«Ὁ θρίαμβος τῆς Ὀρθοδοξίας»


Δημοσιεύουμε κατωτέρω τήν ὁμιλία τοῦ Πανοσιολογιωτάτου Ἀρχιμανδρίτου τοῦ Οἰκουμενικοῦ Θρὀνου π. Θωμᾶ Ἀνδρέου, Πρωτοσυγκέλλου τῆς Ἱερᾶς Μητορπόλεως Ἰωαννίνων, πού πραγματοποίησε στόν Κατανυκτικό Ἑσπερινό τῆς Κυριακῆς τῆς Ὀρθοδοξίας, 5 Μαρτίου 2023, στόν Ἱερό Ναό Κοιμήσεως Θεοτόκου Πρεβέζης μέ θέμα: «Ὁ θρίαμβος τῆς Ὀρθοδοξίας».

“Πριν καταθέσω σύντομα τις σκέψεις μου στην αγάπη σας, θα ήθελα να εκφράσω την ευγνωμοσύνη μου στον σεπτό Ποιμενάρχη σας, Σεβασμιώτατο Μητροπολίτη Νικοπόλεως και Πρεβέζης κ. Χρυσόστομο, για την ευγενική Του πρόσκληση δια του αγαπητού αδελφού Αγίου Πρωτοσυγκέλλου Του  π. Σίμωνος να ομιλήσω σήμερα στην Μητρόπολη Του ενώπιων εκλεκτών και φιλοθέων πιστών. Εδώ, στην αποστολική Μητρόπολη της Ηπείρου όπου ο Απόστολος Παύλος ενέσπειρε τον σπόρο της χριστιανικής πίστης στις καρδιές των ανθρώπων του ευλογημένου αυτού τόπου.  Θεωρώ λοιπόν ευλογία το γεγονός πως ο Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης σας, είχε την ευγενή καλοσύνη να με προσκαλέσει αυτήν την ημέρα να καταθέσω ελάχιστες σκέψεις για ένα τόσο μεγάλο γεγονός όπως αυτό που σήμερα εορτάζει η Αγία μας Εκκλησία.

   Είναι η ημέρα η οποία και επεκράτησε να ονομάζεται στους αιώνες ως Κυριακή της Ορθοδοξίας, δηλαδή η επικράτηση του ορθού δόγματος, ο θρίαμβος της Πίστεως έναντι όσων προσπάθησαν με οποιοδήποτε τρόπο να πλήξουν αυτήν την πατρώα πίστη. Η Εκκλησία εορτάζει την αναστήλωση των Αγίων Εικόνων μετά από τόσα χρόνια στα οποία  η λογική προσπάθησε να υπερβεί την πίστη. Όμως τελικώς, η Πίστη ήταν εκείνη που κέρδισε. Γιατί η πίστη δεν έχει όρια όπως η λογική….Όμως, θα πρέπει να αναφερθούμε στο ιστορικό πλαίσιο αυτής της περιόδου ώστε να κατανοήσουμε τον λόγο για τον οποίο η Εκκλησία υπενθυμίζει αυτό το γεγονός την πρώτη Κυριακή της Μεγάλης Τεσσαρακοστής.

    Θα πρέπει να γυρίσουμε αρκετούς αιώνες την κλεψύδρα του χρόνου στην αναδίφηση του παρελθόντος. Έτος 726 μ.Χ. Θα πρέπει νοερά να βρεθούμε στην Βασιλίδα των Πόλεων, στην Κωνσταντινούπολη όπου ξεκίνησε η διαμάχη που κράτησε περίπου έναν αιώνα! Αυτοκράτορας του Βυζαντίου ο Λέοντας ο Γ’ ο επονομαζόμενος Ίσαυρος. Ένας γενναίος στρατιώτης που με το θάρρος του καταφέρνει να νικά τους εχθρούς που απειλούν την Αυτοκρατορία. Όμως, η λογική είπαμε είναι οριακή! Και στο τέλος της ο ανθρώπινος νους σκοτίζεται. Έτσι ξαφνικά, ο Αυτοκράτορας αποφάσισε πως το να προσκυνά κάποιος τις εικόνες είναι ειδωλολατρία. Μόνος του, χωρίς να σκεφθεί πως οι Εικόνες αποτελούσαν την έκφραση της πίστεως των Χριστιανών, αποφάσισε να τις καταργήσει.

    Τι και αν προσπάθησαν να τον μεταπείσουν! Τι και αν του θύμισαν πως τις πρώτες Εικόνες τις ζωγράφισε χέρι Αποστολικό, το χέρι που συνέγραψε ευαγγέλιο, του Αποστόλου Λουκά! Τι και αν του είπαν πως οι εικόνες είναι τα βιβλία των αγραμμάτων που μέσα από αυτές οι άνθρωποι γνωρίζουν την πίστη! Τι και αν του υπενθύμισαν  ότι οι πρώτες εικόνες ήταν τα σύμβολα των κατακομβών της διωκόμενης τότε Εκκλησίας, ο Σταυρός, ο ΙΧΘΥΣ, η ναῦς  της Εκκλησίας! Τι και αν του υπενθύμισαν τον λόγο του Μ.Βασιλείου ότι: ”«ἡ τῆς εἰκόνος τιμὴ ἐπὶ τὸ πρωτότυπον διαβαίνει» (Περί Αγίου Πνεύματος18. 45, PG 32, 149C).

     Εκείνος αμετάπειστος έδωσε εντολή σε έναν στρατιώτη να πάει αμέσως και να αποκαθηλώσει την εικόνα του Δεσπότου Χριστού από την πύλη του παλατίου και στην θέση της να τοποθετήσει έναν απλό Σταυρό. Ο λαός όμως αντέδρασε αμέσως με έντονο τρόπο! Χύθηκε αίμα! Ήταν το πρώτο και θα ακολουθούσαν και άλλα.

    Βλέποντας τις αντιδράσεις να πληθαίνουν, το 730 μ.Χ. ο Λέων ο Ίσαυρος με διάταγμά του διατάζει τον αφανισμό των Αγίων Εικόνων. Τότε ο λαός προσπάθησε με τίμημα την ίδια του την ζωή να σώσει τις άγιες Εικόνες! Άλλες τις έριχναν στην θάλασσα για να τις σώσουν και βρέθηκαν με θαυματουργικό τρόπο σε άλλο μέρος, όπως η Πορταΐτισσα των Ιβήρων, άλλες έσκαβαν τους τοίχους και τις έκρυβαν μέσα! Άλλες πάλι, τις έθαβαν στην γη για να επιτρέψει ο Θεός να ξανάρθουν στην επιφάνεια αιώνες μετά. Η λαϊκή πίστη, προέταξε τα στήθη στην τετραγωνισμένη λογική! 

  Τι είναι για τον Χριστιανό οι εικόνες;  Ότι οι φωτογραφίας προσφιλών προσώπων που μας λείπουν. Αν φιλήσεις την φωτογραφία του παιδιού που γέννησες, η της μάνας που σε γέννησε, τιμάς το ξύλο της κορνίζας η αυτό που η κορνίζα στολίζει δηλαδή το πρόσωπο που αγαπάς; 

    Έτσι και ο Χριστιανός! Ασπάζεται το πρόσωπο της Εικόνας και όχι το υλικό μέρος της. Μιλά στο πρόσωπο που η εικόνα αποτυπώνει και όχι στο άψυχο ξύλο. Ξέρεις τι είναι για έναν ασθενή , πάνω στην ώρα της σκληράς δοκιμασίας , από το κρεββάτι του πόνου να υψώνει τα μάτια στην εικόνα και να προσεύχεται ώστε να παρηγορείται στις ώρες των θλίψεων, στις ώρες αυτής της δοκιμασίας; 

   Ο άγιος Ιωάννης ο Δαμασκηνός, ένας από τους μεγαλύτερους Θεολόγους και υμνωδούς της Εκκλησίας μας, υποστηρίζει την προσκύνηση των εικόνων ως αποτύπωση αυτού που εικονίζουν και μάλιστα αντιπαραβάλλει την ενσάρκωση του Θεού για την ανθρώπινη σωτηρία μιας και ο Θεός συναντά τον άνθρωπο μέσα από την δική του ύλη, δηλαδή την ανθρώπινη φύση!”  «Πάλαι μὲν ὁ θεὸς ὁ ἀσώματός τε καὶ ἀσχημάτιστος οὐδαμῶς εἰκονίζετο͵ νῦν δὲ σαρκὶ ὀφθέντος θεοῦ καὶ τοῖς ἀνθρώποις συναναστραφέντος εἰκονίζω θεοῦ τὸ ὁρώμενον. Οὐ προσκυνῶ τῇ ὕλῃ͵ προσκυνῶ δὲ τὸν τῆς ὕλης δημιουργόν͵ τὸν ὕλην δι΄ ἐμὲ γενόμενον καὶ ἐν ὕλῃ κατοικῆσαι καταδεξάμενον καὶ δι΄ ὕλης τὴν σωτηρίαν μου ἐργασάμενον͵ καὶ σέβων οὐ παύσομαι τὴν ὕλην͵ δι΄ ἧς ἡ σωτηρία μου εἴργασται» (Πρώτος περί εικόνων λόγος, παρ. 6, P.G. XCIV, col.1245).

             Ίσως, στο πρόσωπο του Αγίου Ιωάννη του Δαμασκηνού, να αποτυπώνεται πλήρως η προάσπιση της τιμητικής προσκύνησης των εικόνων αφού ο ίδιος με την χαρισματική γραφίδα του υπερασπίζεται την προσκύνηση των Αγίων Εικόνων συγγράφοντας με το χέρι του ομολογία πίστεως! Χάριν αυτής, βρέθηκε απολογούμενος από τους διώκτες της πίστεως με αποτέλεσμα να βρεθεί αντιμέτωπος με την συκοφαντία η οποία και επέφερε την επιβολή φρικτής τιμωρίας αφού διέταξαν να αποκοπεί το χέρι με το οποίον συνέγραψε την ομολογία Του για την τιμή των Εικόνων η οποία και διασώθηκε ως «ΛΟΓΟΣ ΑΠΟΛΟΓΗΤΙΚΟΣ
ΠΡΟΣ ΤΟΥΣ ΔΙΑΒΑΛΛΟΝΤΑΣ ΤΑΣ ΑΓΙΑΣ ΕΙΚΟΝΑΣ».

                 Είναι επίσης γνωστό, το θαύμα της Παναγίας στον Ιωάννη τον Δαμασκηνό, με την θαυματουργή συγκόλληση του χεριού του η οποία οδήγησε τον Ιωάννη στην εκπλήρωση ενός τάματος! Να τοποθετήσει στην εικόνα της Παναγίας ενώπιον της οποίας προσευχόταν με θέρμη για την θεραπεία του, ομοίωμα χεριού που θα του θύμιζε για πάντα την θαυμαστή επέμβαση της Κυρίας Θεοτόκου στην αποκατάσταση και πλήρη αποθεραπεία του χεριού του. Έτσι σήμερα έχουμε την ιδιαίτερη ευλογία, στην Μονή Χιλανδαρίου του Αγίου Όρους, να υπάρχει μετά από τόσους αιώνες η προσωπική αυτή Εικόνα του Αγίου Ιωάννου του Δαμασκηνού, επί της οποίας υπάρχει το τάμα του ώστε να έχει γίνει γνωστή αυτή η εικόνα στον Ορθόδοξο κόσμο, ως Παναγία η «Τριχερούσα».

                 Μετά τους διωγμούς της Εκκλησίας από τους ειδωλολάτρες, ήρθαν άλλοι διωγμοί, αυτή την φορά από Χριστιανούς! Εικόνες και άγια λείψανα καταστράφηκαν. Μοναχοί και λαϊκοί εκδιώχθηκαν οδηγούμενοι ακόμα και στον πικρό μαρτυρικό θάνατο για την πίστη τους! Και ότι δεν κατάφερε να ολοκληρώσει ο Λέων Γ’, το έθεσε σε εφαρμογή ο γιος του Κωνσταντίνος Ε’ που ο χρονογράφος Θεοφάνης ο Ομολογητής του αποδίδει το προσωνύμιο ”Κοπρώνυμος”. Όμως, η Εκκλησία διωκομένη νικά!

       Και χρειάσθηκε μεν, να περάσουν τόσα χρόνια διωγμού, όμως δεν κατάφεραν να εξαλείψουν την ευλάβεια του χριστιανικού πληρώματος στις άγιες εικόνες. Και την θριαμβευτική αναστήλωση τους θα την έκανε ο δισέγγονος του Αυτοκράτορα Λέοντος που ξεκίνησε την διαμάχη για τις εικόνες Κωνσταντίνος Στ’ , εγγονός του προαναφερθέντος, με την συνδρομή της μητέρας του Αυτοκράτειρας Ειρήνης της Αθηναίας. Συγκαλείται η Ζ’ (7η) Οικουμενική Σύνοδος το  787 μ.Χ. στην Νίκαια της Βιθυνίας και εκεί πλέον υπογράφεται το διάταγμα της αναστήλωσης των Αγίων Εικόνων από την Βασίλισσα Ειρήνη και τον υιό της Αυτοκράτορα Κωνσταντίνο. 


    Όμως αυτό δεν ήταν το τέλος της θλιβεράς περιόδου της εικονομαχίας. Και πάλι οι εικονομάχοι επανήλθαν αλλά η ιστορική τους παρουσία στο παρασκήνιο πλέον, ήταν προδιαγεγραμμένη. Έτσι χρειάσθηκε να περάσουν κάποιες δεκαετίες ακόμα ώστε κατά το έτος 842 μ.Χ. η  Βασίλισσα Θεοδώρα, σύζυγος του Αυτοκράτορα Θεοφίλου, δίνει οριστικό τέλος στον ανηλεή διωγμό κατά των Αγίων Εικόνων με την πανηγυρική Θεία Λειτουργία που τέλεσε ο Άγιος Πατριάρχης Μεθόδιος ο Ομολογητής κατά την οποίαν και έγινε η αναστήλωση των Εικόνων την 11ην Μαρτίου του 842 μ.Χ. Αυτό το γεγονός θυμάται η Εκκλησίας μας και ονομάζει ως Κυριακή της Ορθοδοξίας.   


     Οι Χριστιανοί ευλαβούνται τις άγιες Εικόνες! Και αργότερα, όταν άλλοι διωγμοί συνέβησαν στο ιστορικό παρελθόν, όταν πρόσφυγες εγκατέλειψαν βίαια τις  πατρίδες τους, τα χώματα που γεννήθηκαν, άφησαν σπίτια, άφησαν περιουσίες πίσω, αλλά κοίταξαν να σώσουν ένα! Τα σεβάσματα της πίστεως των πατέρων τους! Τις Άγιες Εικόνες! Και με κίνδυνο της ζωής τους, αυτές οι εικόνες σώθηκαν και τους συντρόφευσαν στον δρόμο του ξεριζωμού. 

      Ανάμνηση  γεγονότος μεγάλου, μας θυμίζει η σημερινή εορτή, που πέρασε στον ιστορικό χρόνο της Εκκλησίας, ως η Κυριακή της Ορθοδοξίας!  Η Εκκλησία μας, στην πορεία Της μέσα στον χρόνο, αντιμετώπισε πολλές και οδυνηρές προκλήσεις, διωγμούς και μαρτύρια, μέσα από τα οποία κατέδειξε ότι η Πίστις μας, δεν αποτελεί μιαν ιδέα, μιαν θρησκευτική παραδοχή, αλλά ένα εσωτερικό βίωμα , έναν καθημερινό τρόπο συνάντησης του φθαρτού με το άφθαρτο, της γης με τον ουρανό. Μέσα στο ιστορικό παρελθόν Της,  η Εκκλησίας μας βρέθηκε διωκομένη και θριαμβεύουσα.

       Με τον τρόπο αυτόν λοιπόν, αποδεικνύεται ότι η Εκκλησία, δεν αποτελεί ένα θρησκευτικό ιδεολόγημα, γιατί στο πέρασμα του πανδαμάτορος χρόνου, πολλά θρησκευτικά ιδεολογήματα εξαφανίσθηκαν με τον ίδιο τρόπο που είχαν εμφανισθεί! Η Εκκλησία άντεξε μέσα στο χρόνο, γιατί στηρίχθηκε στην ομολογία και το μαρτύριο όλων όσων μέσα σε Αυτήν, αισθάνθηκαν την αιωνιότητα ως κατάκτηση και όχι ως απόκτημα. Εκείνων όσων έζησαν και πέθαναν με τον Χριστό, για τον Χριστό! 

        Μετά από τους  πρώτους αιώνες αιματηρών διωγμών η Εκκλησία δέχθηκε βαρύτατα πλήγματα από τους αιρετικούς που ανεφύησαν μέσα από τα σπλάχνα Της, σαν τα δηλητηριώδη μανιτάρια που μπορεί να επιφέρουν τον θάνατο σε όποιον δεν μπορεί να αναγνωρίσει την επικινδυνότητα τους…  Οι αιρετικοί, δεν ήταν ειδωλολάτρες, ήταν Χριστιανοί αλλά την Μάνα την πονά περισσότερο ο κίνδυνος για τον δικό της παιδί, το παιδί που γέννησε μέσα από τα σπλάχνα της…

       Όμως την καταιγίδα, ακολουθεί  η νηνεμία… Έτσι λοιπόν και στην Εκκλησία, μετά τον διωγμό έρχεται ο θρίαμβος! Γιατί περί θριάμβου πρόκειται όταν μετά από περισσότερα από εκατό χρόνια διωγμών των αγίων Εικόνων καθώς και όσων αισθάνονταν πως μέσα από αυτές ο άνθρωπος επικοινωνεί με τα εικονιζόμενα πρόσωπα στην προσπάθεια του να μιμηθεί τον Ιερόν αγώνα τους, επί τέλους θριάμβευσε η αληθινή πεποίθηση ότι ζει Κύριος ο Θεός ημών!  Οι άγιοι μας ομιλούν μέσα από τις Άγιες Εικόνες και μας προσκαλούν σε μια καθημερινή πάλη η οποία ” οὐκ ἔστιν ἡμῖν, πρὸς αἷμα καὶ σάρκα, ἀλλὰ πρὸς τὰς ἀρχάς, πρὸς τὰς ἐξουσίας, πρὸς τοὺς κοσμοκράτορας τοῦ σκότους τοῦ αἰῶνος τούτου…” (Εφεσ. 6-12).

     Σήμερα  λοιπόν, στις Εκκλησίες μας,  θυμόμαστε ότι στο πέρασμα των αιώνων, η Εκκλησία πολεμήθηκε αλλά δεν ετελεύτησε. Κλυδωνίστηκε αλλά δεν καταποντίσθηκε στην άβυσσο που προσπάθησαν να Την οδηγήσουν! Η Εκκλησία και αυτό θα πρέπει όλοι να το γνωρίζουν, έμαθε να ζει υπερμαχώντας μέσα από τους αγώνες που απέδειξαν ότι κυβερνήτης Της είναι ο ίδιος ο Χριστός!  

    Σε εμάς, απομένει η μίμηση, όλων όσων κατάφεραν μέσα από τον αγώνα της ζωής να κατακτήσουν την αιωνιότητα, σε έναν κόσμο που έμαθε να αντιδικεί με τον Θεό προγνωρίζοντας πάντοτε το τελικό αποτέλεσμα αυτής της άνισης αντιδικίας… Γιατί είναι βέβαιο πως εφόσον είναι ο Θεός μαζί μας, κανείς δεν μπορεί να βρεθεί εναντίον μας… 

    Στην σημερινή ημέρα θριαμβεύει η έκφραση της Πίστεως που είναι οι Άγιες Εικόνες. Και εμείς, συνεχιστές αυτής της γνήσιας πατερικής πίστεως, κρατάμε αυτά που οι προπάτορες μας παρέδωσαν. Αυτά που μας κρατούν στις πιο δύσκολες στιγμές της ζωής μας, όρθιους! Και το μεγαλύτερο είναι η πίστη μας. Τιμώντας λοιπόν τις άγιες Εικόνες, οι άνθρωποι, που είναι Εικόνα και ομοίωση του Θεού, ας συνομολογήσουμε με τους Πατέρες που δεν δίστασαν και την ζωή τους να δώσουν για την Πίστη τους: ”Αὕτη ἡ πίστις τῶν Ἀποστόλων, αὕτη ἡ πίστις τῶν Πατέρων, αὕτη ἡ πίστις τῶν Ὀρθοδόξων, αὕτη ἡ πίστις τὴν Οἰκουμένην ἐστήριξεν.Ἐπὶ τούτοις τοὺς τῆς εὐσεβείας Κήρυκας ἀδελφικῶς τε καὶ πατροποθήτως εἰς δόξαν καὶ τιμὴν τῆς εὐσεβείας, ὑπὲρ ἦς ἀγωνίσαντο, ἀνευφημοῦμεν καὶ λέγομεν. Τῶν τῆς Ὀρθοδοξίας προμάχων εὐσεβῶν Βασιλέων, ἁγιωτάτων Πατριαρχῶν, Ἀρχιερέων, Διδασκάλων, Μαρτύρων, Ὁμολογητῶν, Αἰωνία ἡ μνήμη (εκ του Συνοδικού της Ορθοδοξίας).

                                                              Σας ευχαριστώ”.

Σημείωση: Διατηρήθηκε ἡ ὀρθογραφία τοῦ ὁμιλητοῦ-συγγραφέα

Comments are closed.